Xét nghiệm Pap và HPV: Tầm Soát Ung Thư Cổ Tử Cung Hiệu Quả 2025

Ung thư cổ tử cung (UTCTC) là một trong những mối lo hàng đầu đối với sức khỏe phụ nữ trên toàn thế giới, nhưng tin tốt là đây là loại ung thư có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Trong bối cảnh y học hiện đại năm 2025, hai phương pháp tầm soát đóng vai trò then chốt chính là xét nghiệm Pap (Phết tế bào cổ tử cung) và xét nghiệm HPV (Human Papillomavirus). Hiểu rõ về hai xét nghiệm quan trọng này không chỉ giúp chị em phụ nữ chủ động bảo vệ sức khỏe mà còn định hướng cho các quyết định y tế phù hợp.

Bài viết này của Phòng khám BS Đặng Thị Trân Hạnh sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về xét nghiệm Pap và HPV, từ mục đích, quy trình, ý nghĩa kết quả cho đến những khuyến nghị cụ thể về thời điểm nên thực hiện, giúp bạn đưa ra lựa chọn sáng suốt nhất cho bản thân và gia đình tại TP.HCM.

Xét nghiệm Pap (Phết tế bào cổ tử cung) là gì?

Xét nghiệm Pap, hay còn gọi là Phết tế bào cổ tử cung hoặc Pap smear, là một quy trình y tế đơn giản và hiệu quả, được sử dụng rộng rãi trong tầm soát ung thư cổ tử cung. Đây là công cụ sàng lọc lâu đời và đáng tin cậy, đã cứu sống hàng triệu phụ nữ trên thế giới.

Mục đích của xét nghiệm Pap

Mục đích chính của xét nghiệm Pap là tìm kiếm những tế bào bất thường hoặc tiền ung thư trên bề mặt cổ tử cung. Những thay đổi này thường không gây triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn đầu, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, chúng có thể tiến triển thành ung thư cổ tử cung xâm lấn. Bằng cách phát hiện sớm các tổn thương tiền ung thư, xét nghiệm Pap cho phép can thiệp kịp thời, ngăn chặn sự phát triển của bệnh.

Quy trình thực hiện

Quy trình xét nghiệm Pap tương đối nhanh chóng và thường chỉ mất vài phút:

• Bước 1: Chuẩn bị: Bệnh nhân nằm trên bàn khám phụ khoa, hai chân đặt vào giá đỡ.
• Bước 2: Lấy mẫu: Bác sĩ sẽ sử dụng một dụng cụ gọi là mỏ vịt để mở rộng âm đạo, giúp nhìn rõ cổ tử cung. Sau đó, một cọ nhỏ hoặc thìa đặc biệt sẽ được dùng để nhẹ nhàng lấy mẫu tế bào từ bề mặt và bên trong ống cổ tử cung. Quá trình này có thể gây một chút khó chịu hoặc cảm giác áp lực nhẹ, nhưng thường không đau.
• Bước 3: Gửi mẫu đi phân tích: Các tế bào được lấy sẽ được phết lên lam kính hoặc đặt vào dung dịch đặc biệt rồi gửi đến phòng thí nghiệm để các chuyên gia giải phẫu bệnh phân tích dưới kính hiển vi, tìm kiếm những bất thường.

Cách đọc kết quả

Kết quả xét nghiệm Pap thường được phân loại như sau:

• Bình thường (Âm tính): Không tìm thấy tế bào bất thường, cho thấy cổ tử cung khỏe mạnh.
• Bất thường (Dương tính): Có sự hiện diện của các tế bào thay đổi. Các loại bất thường thường gặp bao gồm:
  • ASCUS (Atypical Squamous Cells of Undetermined Significance): Tế bào vảy không điển hình có ý nghĩa không xác định. Cần theo dõi hoặc xét nghiệm bổ sung.
  • LSIL (Low-grade Squamous Intraepithelial Lesion): Tổn thương nội biểu mô vảy mức độ thấp. Thường do nhiễm HPV và có thể tự khỏi.
  • HSIL (High-grade Squamous Intraepithelial Lesion): Tổn thương nội biểu mô vảy mức độ cao. Có nguy cơ cao tiến triển thành ung thư, cần can thiệp.
  • AGC (Atypical Glandular Cells): Tế bào tuyến không điển hình. Cần đánh giá thêm vì có thể liên quan đến tổn thương nghiêm trọng hơn.
  • Carcinoma: Phát hiện tế bào ung thư xâm lấn.

Khi có kết quả bất thường, bác sĩ sẽ tư vấn về các bước tiếp theo, có thể là xét nghiệm HPV bổ sung, soi cổ tử cung hoặc sinh thiết.

Xét nghiệm HPV là gì?

Khác với xét nghiệm Pap tập trung vào việc tìm kiếm các tế bào bất thường, xét nghiệm HPV lại đi sâu vào việc phát hiện sự hiện diện của virus Human Papillomavirus (HPV) – nguyên nhân chính gây ra hầu hết các trường hợp ung thư cổ tử cung.

Tại sao cần xét nghiệm virus HPV?

Xét nghiệm virus HPV là một công cụ tầm soát vô cùng quan trọng vì các lý do sau:

• Nguyên nhân chính gây UTCTC: Gần như 99% các trường hợp ung thư cổ tử cung đều liên quan đến nhiễm trùng HPV mạn tính, đặc biệt là các chủng HPV nguy cơ cao (như HPV 16 và 18).
• Phát hiện sớm nguy cơ: Xét nghiệm HPV có thể phát hiện virus trước khi nó gây ra bất kỳ thay đổi tế bào nào có thể nhìn thấy qua xét nghiệm Pap. Điều này giúp nhận diện những phụ nữ có nguy cơ cao nhất cần được theo dõi sát sao hơn.
• Độ nhạy cao: Xét nghiệm HPV có độ nhạy cao hơn trong việc phát hiện nguy cơ ung thư cổ tử cung so với xét nghiệm Pap đơn thuần, đặc biệt ở nhóm phụ nữ lớn tuổi.

Quy trình lấy mẫu cho xét nghiệm HPV tương tự như xét nghiệm Pap, thường được thực hiện đồng thời trong cùng một lần khám phụ khoa.

Mối liên hệ giữa HPV và ung thư cổ tử cung

Mối liên hệ giữa HPV và ung thư cổ tử cung đã được khoa học chứng minh rõ ràng. HPV là một nhóm virus phổ biến, lây truyền qua đường tình dục. Hầu hết các trường hợp nhiễm HPV đều tự khỏi mà không gây hại. Tuy nhiên, nếu nhiễm các chủng HPV nguy cơ cao và virus tồn tại dai dẳng trong cơ thể, nó có thể gây ra những thay đổi dần dần ở các tế bào cổ tử cung, dẫn đến tổn thương tiền ung thư và cuối cùng là ung thư. Việc tiêm vắc xin HPV để phòng ngừa là một biện pháp hiệu quả, đặc biệt cho trẻ em gái và phụ nữ trẻ, giúp giảm đáng kể nguy cơ nhiễm các chủng HPV gây bệnh.

Nên làm xét nghiệm Pap, HPV hay cả hai?

Quyết định nên làm xét nghiệm Pap, HPV hay kết hợp cả hai phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chủ yếu là độ tuổi và lịch sử y tế cá nhân. Các hướng dẫn tầm soát ung thư cổ tử cung đã phát triển liên tục để tối ưu hóa hiệu quả và giảm thiểu những can thiệp không cần thiết.

Khuyến nghị theo độ tuổi

Dưới đây là các khuyến nghị tầm soát phổ biến nhất từ các tổ chức y tế hàng đầu năm 2025:

• Phụ nữ dưới 21 tuổi: Không khuyến nghị tầm soát ung thư cổ tử cung (Pap hoặc HPV) trừ khi có tiền sử hoặc yếu tố nguy cơ đặc biệt (ví dụ: suy giảm miễn dịch).
• Phụ nữ từ 21 đến 29 tuổi: Khuyến nghị thực hiện xét nghiệm Pap đơn thuần mỗi 3 năm. Xét nghiệm HPV không được khuyến nghị độc lập cho nhóm tuổi này vì nhiễm HPV ở người trẻ rất phổ biến và thường tự khỏi mà không gây bệnh.
• Phụ nữ từ 30 đến 65 tuổi: Đây là nhóm tuổi có nhiều lựa chọn hơn:
  • Co-testing (kết hợp Pap và HPV): Thực hiện mỗi 5 năm một lần. Đây là phương pháp được ưu tiên vì mang lại độ chính xác cao nhất.
  • Xét nghiệm Pap đơn thuần: Mỗi 3 năm một lần.
  • Xét nghiệm HPV đơn thuần: Mỗi 5 năm một lần (được một số hướng dẫn chấp nhận như một phương pháp tầm soát chính).
• Phụ nữ trên 65 tuổi: Có thể ngừng tầm soát nếu có lịch sử kết quả xét nghiệm âm tính liên tục trong 10-20 năm qua và không có tiền sử bệnh lý nghiêm trọng về cổ tử cung.

Để hiểu rõ hơn về quy trình tầm soát ung thư cổ tử cung tổng thể và các khuyến nghị cá nhân hóa, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

So sánh ưu nhược điểm

Việc lựa chọn phương pháp tầm soát phù hợp cần cân nhắc ưu và nhược điểm của từng loại:

Tóm lại, cả xét nghiệm Pap và HPV đều là những công cụ tầm soát ung thư cổ tử cung vô cùng quan trọng. Việc lựa chọn phương pháp nào, ở độ tuổi nào, cần dựa trên khuyến nghị của bác sĩ, cân nhắc giữa lợi ích và rủi ro, cũng như tình hình sức khỏe cụ thể của bạn. Chủ động trong việc tầm soát là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe phụ khoa và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Đừng chần chừ, hãy ưu tiên sức khỏe của bản thân bằng cách lên lịch khám phụ khoa và tầm soát ung thư cổ tử cung định kỳ ngay hôm nay. Sức khỏe là tài sản quý giá nhất!